Tryby tłumaczenia ustnego

Symultaniczne, konsekutywne czy szeptane? Sposobów zorganizowania tłumaczenia na konferencjach, warsztatach i innych spotkaniach jest kilka. Czasem nawet w trakcie jednego wydarzenia konieczne jest zastosowanie kilku różnych trybów, które w tym miejscu szczegółowo omawiamy, wskazując zalety każdego z nich.

Tłumaczenie symultaniczne, zwane także kabinowym

Rząd kabin na końcu sali, uczestnicy wyposażeni w niewielkie zestawy słuchawkowe, dzięki którym na bieżąco słyszą tłumaczenie tego, co mówi prelegent. Kabiny są dźwiękoszczelne, w każdej z nich znajdują się dwa pulpity ze słuchawkami i mikrofonami oraz dwóch tłumaczy. Dla każdego języka obcego przeznaczona jest jedna kabina: jeśli np. na sali mamy uczestników z Francji, Niemiec i Irlandii, a prelegenci będą mówić po polsku, musimy mieć 3 kabiny (dla tłumaczenia z polskiego na francuski, niemiecki i angielski). Jeśli zaś wszyscy prelegenci wygłaszają swoje referaty np., po angielsku lub po polsku, a wszyscy uczestnicy znają co najmniej jeden z tych języków, wówczas wystarczy jedna kabina, w której odbywać się będzie tłumaczenie z angielskiego na polski i z polskiego na angielski. Tłumacze w kabinie słyszą prelegenta poprzez słuchawki i tłumaczą jego słowa do mikrofonu mówiąc jednocześnie z nim. Dla słuchaczy są niewidoczni, dzięki czemu słuchacze mogą w pełni koncentrować się na odbiorze mówcy, jednocześnie słysząc w słuchawkach treść jego wypowiedzi w swoim własnym języku. Dlaczego w każdej kabinie musi być dwóch tłumaczy? Otóż, zmieniają się oni co mniej więcej 20 lub 30 minut. Tyle czasu mózg ludzki jest w stanie pracować w stanie maksymalnej koncentracji, która przy tłumaczeniu symultanicznym jest niezbędna: tłumacz jednocześnie aktywnie słucha, przetwarza informację i mówi w drugim języku i nie może sobie pozwolić ani na ułamek sekundy dekoncentracji lub wybiegnięcia myślą gdzie indziej. Po około pół godzinie jego umysł domaga się przerwy na krótki odpoczynek, po którym znowu wraca do pracy na pełnych obrotach. Zapewnienie tłumaczenia symultanicznego na konferencji wymaga zatrudnienia najwyższej klasy tłumaczy, gdyż oprócz doskonałości w posługiwaniu się oboma językami i znajomości fachowego słownictwa muszą oni także posiadać specjalne zdolności oraz umiejętności, których przyswojenie wymaga kilku lat żmudnej praktyki.

Zapewnienie tłumaczenia symultanicznego wymaga uwzględnienia w budżecie konferencji kosztów zatrudnienia odpowiedniej liczby tłumaczy, ale także kosztów wynajęcia kabin i systemu nagłośnienia wraz z obsługą techniczną. Wiele hoteli czy dużych centrów konferencyjnych posiada sale już wyposażone w kabiny tłumaczeniowe, w innych przypadkach konieczne jest zamontowanie kabin przenośnych. Zajmują się tym wyspecjalizowane firmy, które montują kabiny oraz odpowiednie nagłośnienie.  Dostarczają także mikrofony i słuchawki dla uczestników, a w trakcie samej konferencji zapewniają opiekę akustyka, który przez cały czas czuwa nad działaniem technologii.

Tłumaczenie konsekutywne

Innym trybem tłumaczenia, rzadziej stosowanym na dużych konferencjach, a częściej na spotkaniach, w trakcie rozmów, negocjacji, jest tłumaczenie konsekutywne. Tu tłumacz znajduje się zwykle obok lub w pobliżu mówcy, który dzieli swą wypowiedź na krótkie, zwykle kilkuzdaniowe segmenty, po których robi przerwę na przetłumaczenie.  Tłumaczenie konsekutywne w przypadku wykładu dla większej liczby osób jest raczej męczące i dla słuchaczy i dla mówcy, zwiększa także znacząco (co najmniej dwukrotnie!) czas trwania samego wykładu, sprawdza się natomiast bardzo dobrze w trakcie bezpośrednich spotkań, negocjacji, sesji warsztatowych i wyjazdów w teren. O ile tłumaczenie symultaniczne może być wykonywane na kilka języków jednocześnie (z kilku kabin), o tyle tłumaczenie konsekutywne może się odbywać tylko w jednej parze językowej.

„Szeptanka”

To rodzaj tłumaczenia symultanicznego, ale wykonywanego dla maksymalnie dwóch słuchaczy i bez korzystania z kabiny, słuchawek i mikrofonów. Tłumacz siedząc tuż obok słuchacza, cichym głosem „szepcze” tłumaczenie. Jest to zdecydowanie najmniej komfortowy tryb tłumaczenia i to zarówno dla słuchacza, który musi wysilać słuch, dla innych uczestników, którym to szeptanie może przeszkadzać, jak i dla tłumacza, który pozbawiony bariery, jaką dają słuchawki i dźwiękoszczelna kabina musi słyszeć mówcę jednocześnie nie zagłuszając go własnym głosem, jak i radzić sobie z wszystkimi zakłóceniami dobiegającymi z sali. Ponieważ jest to także tłumaczenie symultaniczne, do pracy niezbędnych jest dwóch tłumaczy, którzy zmieniać się będą co mniej więcej pół godziny.

W jakich sytuacjach używane są poszczególne tryby tłumaczenia?

W przypadku konferencji, trwających cały dzień lub dłużej, na których większość lub wszyscy mówcy przemawiać będą w języku nieznanym co najmniej części uczestników, zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem jest tłumaczenie symultaniczne z zastosowaniem kabin i zestawów słuchawkowych. Tryb ten zapewnia najlepszy komfort uczestnikom i mówcom, jest nieinwazyjny, nie wpływa na skrócenie efektywnego wykorzystania czasu. Tryb ten obowiązkowo musi być zastosowany, jeśli tłumaczenie ma się odbywać na więcej niż jeden język.

W przypadku pojedynczych wykładów trwających nie dłużej niż 1,5 do 2 godzin, niekiedy rezygnuje się z kabiny i organizuje tłumaczenie konsekutywne. Należy jednak pamiętać, że rozwiązanie takie skraca faktyczny czas dla mówcy o co najmniej połowę, znacząco obniża komfort i słuchaczy i mówcy, a zatem i prestiż konferencji.

Tłumaczenie konsekutywne sprawdza się natomiast w przypadku szkoleń praktycznych i sesji warsztatowych, gdzie ważne są interakcje pomiędzy uczestnikami i pomiędzy uczestnikami a wykładowcą. Tłumacz, stosując w zależności od sytuacji tryb konsekutywny lub szeptany pomaga w przekazywaniu i przyswajaniu wiedzy.

W tym samym trybie tłumaczone są spotkania oficjalne, nieformalne spotkania kuluarowe, rozmowy i toasty w trakcie oficjalnych kolacji, wywiady dla mediów.